W dniu urodzin Adama Mickiewicza

5 marca przypada 159. rocznica urodzin wybitnego polskiego i rosyjskiego cywilisty oraz procesualisty, Eugeniusza Waśkowskiego – osoby, która wniosła niezwykle wiele w rozwój kontradyktoryjności postępowania sądowego, będącej kluczową gwarancją poszanowania praw człowieka.

Eugeniusz Waśkowski urodził się w mieście Akerman w Besarabii, w rodzinie zubożałego polskiego ziemianina Władimira Waśkowskiego i Maryny z rodu Czachowskich. Dzieciństwo i młodość spędził w Odessie. Po ukończeniu gimnazjum z wyróżnieniem wstąpił na wydział prawa Uniwersytetu Odeskiego, łącząc studia z praktykami w uniwersytetach w Berlinie, Lipsku i Paryżu.

Waśkowski doskonale rozumiał, że prawo to nauka praktyczna i nie może ograniczać się jedynie do samej teorii. Dlatego po zakończeniu studiów rozpoczął praktykę jako przysięgły adwokat w sprawach cywilnych.W 1893 roku przygotował wybitne dzieło „Organizacja adwokatury”, wydane w Petersburgu i będące podstawą jego dysertacji kandydackiej, o której niezwykle pochlebnie wypowiedział się uznany już wówczas profesor G. F. Szerszeniewicz.

W 1901 roku Waśkowski obronił pracę doktorską pt. „Nauka o wykładni i stosowaniu ustaw cywilnych”, która stała się podstawą jego fundamentalnego dzieła „Metodologia cywilistyczna”. Publikacja ta została uznana za klasyczną i do dziś jest wielokrotnie wznawiana.

Po rewolucji w Rosji przeniósł się do Wilna, gdzie od 1921 roku był profesorem Uniwersytetu Wileńskiego, początkowo kierując Katedrą Prawa Cywilnego. Następnie, decyzją Prezydenta Polski Stanisława Wojciechowskiego, objął stanowisko dziekana Wydziału Prawa. Od 1938 roku był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności.

Eugeniusz Waśkowski wniósł ogromny wkład w rozwój przedwojennego polskiego systemu prawnego. Od 1928 roku był stałym członkiem Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej, zajmując się kwestiami rozwoju polskiego postępowania cywilnego.

II wojna światowa zastała go w Warszawie, gdzie zmarł w 1942 roku. Jednak jego idee w dziedzinie prawa cywilnego, procedury sądowej i etyki prawniczej wciąż żyją, inspirując dzisiejsze pokolenia do stawania w obronie prawa i sprawiedliwości.